مقیاس نسبت یک فاصله روی نقشه به فاصله متناظر آن روی زمین است. این مفهوم ساده بواسطه انحنای کره زمین پیچیده می‌شود. چرا که انحنای زمین باعث تغییرات مقیاس در امتداد نقشه می‌شود. از این رو مقیاس را در 2 معنای متفاوت به کار می‌برند.
مقیاس در معنای نخست، نسبت اندازه کره تولید شده به کره زمین را می‌گویند. کره تولید شده یک مدل مفهومی از کره زمین است که کوچک شده و نقشه از آن تصویر می‌شود. این نوع مقیاس را مقیاس اسمی می‌گویند.
مقیاس در معنای دوم، به تغییرات مقیاس در امتداد یک نقشه اطلاق می‌شود. این مقیاس نسبت مقیاس نقاط نقشه‌بردای شده به مقیاس اسمی است که به آن ضریب مقیاس می‌گویند.
اگر محدوده نقشه به اندازه کافی کوچک باشد که تحت تاثیر انحنای زمین قرار نگیرد، مثل نقشه یک شهر، می‌توان از یک مقدار به عنوان مقیاس، بدون ایجاد خطای اندازه‌گیری استفاده کرد. اما در نقشه‌هایی که مناطق بزرگ یا کل کره زمین را پوشش می‌دهند مقیاس نقشه در اندازه گیری فواصل کم‌فایده یا حتی بی‌فایده می‌شود. سیستم تصویر نقشه در درک چگونگی تغییرات مقیاس در امتداد نقشه حیاتی است.
بیان مقیاس
مقیاس نقشه ممکن است به صورت‌های زبانی، نسبت و یا کسری بیان شود.
زبانی: یک سانتی‌متر به یک کیلومتر
نسبت: 1:100000
کسری: 1/100000
مقیاس خطی
افزون بر حالت‌های قبل، نقشه‌ها ممکن است یک یا چند مقیاس خطی (گرافیکی) داشته باشند. برای مثال نقشه‌های مدرن بریتانیایی دارای 3 مقیاس هستند. (بر حسب کیلومتر، مایل و مایل دریایی)
اندازه مقیاس
نقشه‌های کوچک مقیاس به نقشه‌های جهان و یا نقشه‌های پهنه‌های بزرگ مثل قاره‌ها یا کشور‌های بزرگ اطلاق می‌شود. به بیان دیگر آنها نواحی بزرگ را در فضای کوچک نمایش می‌دهند. این مقیاس‌ها کوچک نامیده می‌شوند چرا که کسر آنها نسبتا کوچک است.
نقشه‌های بزرگ مقیاس نواحی کوچکتر را با جزئیات بیشتر نمایش می‌دهند، مانند نقشه شهرستان‌ها یا نقشه شهر. این نقشه‌ها بزرگ مقیاس نامیده می‌شوند چرا که کسر آنها نسبتا بزرگ است. برای مثال یک نقشه شهر که یک نقشه بزرگ‌مقیاس است، ممکن است در مقیاس 1:10000 باشد در حالی که یک نقشه کوچک‌مقیاس ممکن است در مقیاس 1:100000000 باشد.
جدول زیر محدوده معمول برای این مقیاس‌ها را شرح می‌دهد، اما این مقادیر معتبر نیست چرا که استانداری برای آن وجود ندارد.
|
بزرگ مقیاس |
1:0 – 1:600000 | نقشه یک ویروس 1:0.00001 |
|
نقشه پیاده روی شهر 1:5000 |
||
|
متوسط مقیاس |
1:600000 – 1:2000000 | نقشه یک کشور |
| کوچک مقیاس |
1:2000000 – 1:∞ |
نقشه جهان 1:50000000 |
|
نقشه کهکشان 1:1021 |
این اصطلاحات اغلب در معنای مطلق جدول بالا به کار می‌روند، اما گاهی نیز معنای نسبی دارند. برای مثال کسی که منحصرا بر روی نقشه‌های بزرگ‌مقیاس (مطابق جدول بالا) کار می‌کند ممکن است یک نقشه در مقیاس 1:500000 را کوچک‌مقیاس در نظر بگیرد.
تغییرات مقیاس در نقشه
تولید نقشه از نواحی بزرگ منجر به اعوجاج قابل توجهی می‌شود چرا که منجر به مسطح کردن قابل توجه سطح منحنی زمین می‌شود. چگونگی توزیع اعوجاج به سیستم تصویر نقشه بستگی دارد.
مقیاس خطی
مقیاس خطی نمایش تصویری مقیاس یک نقشه، چارت دریانوردی، رسم مهندسی و یا رسم معماری است. به طوری که یکی از المان‌های معمول لایوت‌های نقشه است.
در نقشه‌های بزرگ‌مقیاس (که نواحی کوچک را تصویر می‌کنند) مقیاس خطی می‌تواند بسیار ساده باشد. یک خط نشانه‌گذاری شده در فواصل مشخص جهت نشان دادن فواصل بر روی زمین یا چیزی که مقیاس، فاصله بر روی آن را نشان می‌دهد. یک فرد می‌تواند با استفاده از پرگار و یا دو انگشت خود فواصل را از طریق مقایسه با مقیاس خطی محاسبه کند. طول خط روی مقیاس خطی برابر است با مسافتی که روی زمین نشان می‌دهد ضرب در مقیاس نقشه.
در اغلب سیستم‌های تصویر، مقیاس در امتداد عرض جغرافیایی تغییر می‌کند. در نتیجه در نقشه‌های کوچک‌مقیاس که نواحی بزرگ شامل محدوده وسیعی از عرض‌های جغرافیایی مختلف را پوشش می‌دهند، مقیاس خطی باید مقیاس را برای محدوده عرض‌های جغرافیایی تحت پوشش نقشه نشان دهد. مانند مثال زیر
در نقشه‌های کوچک مقیاس که محدوده وسیعی از عرض‌های جغرافیایی را پوشش می‌دهند، مقیاس خطی باید مقیاس را برای عرض‌های تحت پوشش نقشه نمایش دهد.
از آنجاکه اغلب چارت‌های دریانوردی با سیستم تصویر مرکاتور تهیه شده‌اند که در آن مقیاس در امتداد عرض جغرافیایی به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر می‌کند، در چارت‌های دریانوردی با مقیاس کوچکتر از 1:80000 از مقیاس خطی استفاده نمی‌شود. دریانوردان معمولا از مایل دریایی استفاده می‌کنند که تقریبا برابر با یک دقیقه عرض جغرافیایی است و توسط مقیاس عرض جغرافیایی درج شده در گوشه‌های نقشه قابل محاسبه است.
در حالی که مقیاس خطی در طراحی‌های مهندسی و معماری، بویژه آنهایی که بعد از ساخته شدن رسم می‌شوند، استفاده می‌شود، بسیاری از این طراحی‌ها مقیاس خطی ندارند و روی آنها درج شده با مقیاس رسم نشود که دلیل آن به رسمیت شناختن این موضوع است که ابعاد کاغذ با تغییرات محیطی تغییر می‌کند و تنها ابعادی که مشخصا روی طراحی درج شده است را می‌توان به طور قابل اعتمادی برای تولید دقیق استفاده کرد.
منبع:
سلام خیلی ممنون از مطالب خوبتون
سلام دوست عزیز. خوشحالم براتون مفید بوده